محمد قائد؛ جستارنویسی حرفه ای با نگاهی نو به فرهنگ - وبلاگ ماریانا

به گزارش وبلاگ ماریانا، دفترچه خاطرات فراموشی و ظلم، جهل و برزخیان زمین، دو اثر محمد قائد، پس از سال ها به بار دیگر به چاپ رسیده اند، مجموعه مقالاتی که هنوز هم تازه و خواندنی هستند.

به گزارش وبلاگ ماریانا، ایرنا نوشت: انتشارات طرح نو از انتشار دو اثر محبوب از محمد قائد خبر داده است، دفترچه خاطرات فراموشی که آخرین بار در سال 1384 به چاپ رسیده بود و کتاب ظلم، جهل و برزخیان زمین که چاپ اول و دوم آن در سال 1389 منتشر شد. این دو اثر برای مقاله نویسان و جستارنویسان، ارزشمند به شمار می آید و از سوی دیدگاه های محمد قائد با وجود گذر سال ها، هنوز تازه و خواندنی است.

• دفترچه خاطرات فراموشی

این کتاب شامل 14 مقاله از محمد قائد است که به چهار بخش کلی تقسیم شده. در بخش نخست، تامل در چند مفهوم و تعریف، درباره معنای نوستالژی، اسنوبیسم و آینده ادبیات فارسی مقالاتی آمده است. در فصل دوم، چشم اندازهای اجتماعی، دو مقاله با عنوان فرزانگان و بقال ها و دگردیسی یک آرمان، نوشته است. در فصل سوم که نگاه به گفتار و نوشتار و رفتار نام دارد و بلندترین فصل کتاب است، 8 مقاله گرد هم آمده که درباره مفاهیم مهم ادبیات و نیز نگاه اخلاقی به شهرت، سانسور و مطالبی از این دست آمده است. در فصل چهارم که بخش پایانی است، مقاله ای با عنوان آن سوی آستانه درباره احمد شاملو، آورده شده است.

محمد قائد، نویسنده و روزنامه نگاری است که از نگاه خودش وقایع و اتفاق های سیاسی و اجتماعی اطرافش را نقد و تحلیل می کند. انتخاب موضوعات چالش برانگیز و ارائه اطلاعات درست موجب شده این اثر، کاری در خور توجه باشد.

قائد معتقد است: پاره ای فکرها جامعه و دنیا را تغییر می دهند و برخی تغییرها در جامعه و دنیا سبب می شوند که فکر فرد دگرگون شود اما فکر همه افراد همزمان تغییر نمی کند و تحول در فکر فرد لزوماً به این معنی نیست که او ناگهان از فکر پیشین دست شسته و به عقیده ای یک سر جدید گرویده باشد. فرهنگ جامعه برآیندی است از عقاید ناهمخوانِ مربوط به دوره های مختلف و آمیزه ای است از فکرهای نامتناجس در ذهن بسیاری افراد. چه بسیار آدم ها که همچنان با یک نوع فکر می اندیشند و با نوع دیگری از فکر عمل می کنند.

این کتاب مشاهداتی است در تضاد میان پاره ای احساس ها، گفتارها و رفتارها که ریشه در فکرهای ناهمگن دارند: از جمله، در نگاه به گذشته و دریغ خوردن بر روزگار از دست رفته؛ در ارزش گذاری بر آثار هنری بر پایه معیارهای ذاتاً متفاوت با یکدیگر؛ در توجه به مسائل زنده اجتماعی از نظرگاهی نامربوط به شرایط موجود؛ در تشویق ارتقای طبقاتی در عین بی اعتمادی به کسانی که توانسته اند از نردبان ترقی بالا بروند؛ و در ستایش پر شورِ درگذشتگانی که کمتر کسی اطمینان دارد جایشان در صدر بهشت باشد.

دفترچه خاطرات فراموشی، در 367 صفحه توسط انتشارات طرح نو، به چاپ رسیده است.

• ظلم جهل و برزخیان زمین نجوا و فریادها در برخورد فرهنگ ها

این کتاب دارای یک مقدمه و هفت فصل است که فصل هفتم به فرود و اختتام کتاب اختصاص یافته است. مقدمه این کتاب گفتگوی فرهنگ ها: طرح بحث، فصل اول سودائیانِ عالَمِ پندار، فصل دوم خشونت و جنگ به عنوان ابزار گفتگوی فرهنگ ها، فصل سوم برخورد فرهنگ های شفاهی و مکتوب در آثار پروفسور، شیخ و شهید، فصل چهارم سقوط از متعالی به مبتذل در رویاروییِ فرهنگ ها، فصل پنجم اصلاحات دینی به عنوان مبحثی درون فرهنگی و فصل ششم سه روزی که ایران را همچنان تکان میدهد: خرده فرهنگ ها و تولید اسطوره، نام دارند.

قائد در معرفی این کتاب نوشته است: در هنگامه چالش فرهنگ دینی خاورمیانه و شمال آفریقا به مغرب زمین - که اصطلاحا برخورد تمدن ها خوانده می شود - به یک جنبه کمتر توجه شده: طیف رنگ های مادون قرمز تا ماوراء بنفش در هر فرهنگ، و خصومت خرده فرهنگ ها که گاه آشتی ناپذیرتر از برخورد فرهنگ های دو ملت به نظر می رسد. یک خرده فرهنگ ایران عمیقا خاورمیانه ای و صحرایی است، در حالی که بخشی دیگر از همین جامعه خود را ذاتا، و نه تنها از نظر گرایش سیاسی، در حوزه فرهنگ اقوام اروپایی نژاد می داند.

بدگمانی، بددلی، ناسازگاری و درگیری لایه های خرده فرهنگی، در نبردی محلی و درونی، موضوع مشاهدات این کتاب است. چنین نبردهایی سبب گرفتاری های بین المللی و تا حد زیادی معین کننده نتیجه کشمکش های ایران با قدرت های خارجی است. خرده فرهنگ های سرزمینی که امروزه ایران نام دارد همواره شکست از مهاجم خارجی را به سازش در میان خود ترجیح داده اند. اولی مرثیه ای است بزرگ، دومی حقارتی است غیر قابل تصور.

ظلم جهل و برزخیان زمین، در 400 صفحه توسط انتشارات طرحی نو منتشر شده است.

• درباره نویسنده

محمد قائد شرفی (م. قائد)، روزنامه نگار، نویسنده، مترجم، ویراستار و متفکر ایرانی در 1329 در شهر شیراز به دنیا آمد. در سال 1348، قائد برای تحصیل در رشته روانشناسیِ دانشگاه شیراز پذیرفته شد. به سبب علاقه شخصی اش به روانشناسی، در این حوزه بیش از یک دانشجو مطالعه می کرد و خیلی زود همکاری با مجلات مختلفی چون آیندگان، رودکی و نامه پژوهشکده، و نوشتن مقالات روانشناسی و جامعه شناسی را شروع کرد.

در سال 1355 عضوِ هیئت تحریریه روزنامه آیندگان شد و سردبیری و ویراستاری صفحه فرهنگ این نشریه را برعهده گرفت. این همکاری با توقیف روزنامه آیندگان در هفده مرداد 1358، قطع شد و محمد قائد مدتی را در زندان به حبس گذراند. قائد در آبان ماه همان سال، به دعوتِ شاملو، همکاری با کتاب جمعه را شروع کرد و در این مجله مقاله هایی به همان سبک مجله آیندگان می نوشت، مقالاتی درباره مسائل روزِ اجتماعی، روانشناسی و سیاست. مقالات او در این نشریه، با نام مستعار م. مراد در اول مجله چاپ می شد و به نوعی سرمقاله کتاب جمعه به حساب می آمد. پس از آن نیز وی نوشتن مقاله و ترجمه برای دیگر نشریات را ادامه داد.

قائد، پیش از ورود به دانشگاه، در کلاس های انجمن ایران و آمریکا و انجمن ایران و انگلیس که در شیراز بودند، شروع به آموختن زبان انگلیسی کرده بود. در این انجمن ها انگلیسی محاوره و روزمره و نیز ادبیات کلاسیک و شعر و نمایشنامه انگلیسی تدریس می شد. پشتکار و علاقه قائد او را به یکی از بهترین زبان آموزان تبدیل کرده بود. به این ترتیب قائد بعد از سال ها آموزش زبان انگلیسی، چنان تسلطی پیدا کرده بود که به ترجمه مقالات خارجی و چاپ آن ها دست زد. اولین تجربه ترجمه اش در مطبوعات و در سال 1347 بود. این مقاله، مطلبی درباره بیلی وایلدر بود که در مجله ستاره سینما به چاپ رسید.

پس از متوقف شدن انتشار کتاب جمعه، قائد ابتدا به عنوان ویراستار و مترجم در اخبارنیوز مشغول به کار شد. او در این نشریه به ترجمه مقالات و اخبار فارسی به زبان انگلیسی می پرداخت. در نیمه سال 1365، از این مترجم برای ترجمه و نوشتن مطالبِ بخش انگلیسی ماهنامه صنعت حمل و نقل و مجله فیلم دعوت به همکاری شد. همچنین او در طول این همکاری فیلم نامه های ایرانی متعددی چون سکوت و گبه را به انگلیسی ترجمه کرد.

دهه هفتاد، سال هایی بود که محمد قائد شناخته تر شده و از آثار او استقبال بیشتری شده بود. همکاری او با نشریات، تا نوشتن مقاله برای ماهنامه زمان و نیز جامعه سالم، گسترده شد. محمد قائد در این دهه شروع به ترجمه کتاب کرد. ترجمه کتاب های ظهور و سقوط قدرت های بزرگ، در سال 1370، نخستین مسلمانان اروپا، در سال 1372، ایدئولوژی های سیاسی (1375)، تام پین (1376) و رنج و التیام (1377) از جمله ترجمه های او در این دهه است.

محمد قائد در همین دهه، کتاب عشقی: سیمای نجیب یک آنارشیست (1377) را می نویسد؛ کتاب جامعی که به وجوه مختلف شخصیت میرزاده عشقی پرداخته است.

محمد قائد در کنار این فعالیت ها، در اوسط دهه هفتاد تصمیم می گیرد تا مجله فرهنگی- آموزشی لوح را، به تنهایی بنویسد و منتشر کند. شماره نخست این مجله در تیر ماه 1377 منتشر شد. اما پنج سال بعد به دلیل مسائل مالی، پانزدهمین و آخرین شماره لوح در مهر ماه 1382 به چاپ رسید. قائد پس از آن و تا اکنون، مطالب و مقالات خود را در وب سایت شخصی اش انتشار داده است و آثار بسیاری را نیز منتشر کرده است.

• آثار محمد قائد

ترجمه:

ظهور و سقوط قدرت های بزرگ، پال کندی، 1370، انتشارات علمی و فرهنگی

نخستین مسلمانان اروپا، مارتین واکر، 1372، نشر مرکز (چاپ دوم: نشر کارنامه 1389)

قدرت های دنیا مطبوعات، مارتین واکر، 1372، نشر مرکز

ایدئولوژی های سیاسی، رابرت اکلشال، ریچارد جی و دیگران، 1375، انتشارات طرح نو

تام پین، مارک فلیپ، 1376، انتشارات طرح نو

رنج و التیام در سوگواری و داغدیدگی، ج. ویلیام وردن، 1377، انتشارات طرح نو

مبارزه علیه وضع موجود: جنبش دانشجویی آلمان، سابینه فون دیرکه، 1381، انتشارات طرح نو

بچه رزمری، آیزا لوین، 1394، نشر کلاغ

توپ های ماه اوت، باربارا تاکمن، 1393، نشر ماهی

گذار، نصرالله کسرائیان، محمد قائد، 1391، نشر نظر

تالیف:

عشقی: سیمای نجیب یک آنارشیست، 1377، انتشارات طرح نو (تجدید چاپ در سال 98 توسط نشر ماهی)

دفترچه خاطرات و فراموشی و مقالات دیگر، 1380، انتشارات طرح نو

ظلم، جهل و برزخیان زمین: نجوا و فریاد در برخورد فرهنگ ها، 1389، انتشارات طرح نو

آدم ما در قاهره: پیراسته و ویراسته یادداشت های قاسم غنی در ماه های سفارت در قاهره 27 و 1326، 1396، نشر کلاغ